Nieuws over voucher en luchtvaart. Staat aansprakelijk?

Luchtvaartmaatschappijen overtreden de wet en misleiden
Er is al het nodige gezegd over het zogenoemde Corona-voucher. ReisRecht begrijpt dat veel reisbedrijven op dit moment in zwaar weer verkeren. Consumenten die een aangeboden voucher accepteren van een reisorganisator zijn uiteraard meer dan welkom. Op zijn minst kunnen deze consumenten er nog vanuit gaan dat zij dekking genieten van een Garantiefonds als de reisorganisator failliet zou gaan. Het moet dan wel gaan om een pakketreis of accommodatie. Voor het gemak en zonder nuances kort samengevat; een pakketreis bestaat uit twee of meer reisdiensten die via één loket besteld en betaald zijn. Denk aan een vlucht en een hotel. Dit is echter anders voor los geboekt vliegtickets. Hier loopt de reiziger, én de reisorganisator en reisagent een risico.

Voucher vliegticket
Een door de luchtvaartmaatschappij aangeboden voucher of omboeking is zoveel waard als de waarde van de luchtvaartmaatschappij. Gaat deze failliet, dan is de consument zijn geld kwijt. Een oproep van de Consumentenbond om dan nu opeens een soort Garantiefonds voor de luchtvaart in het leven te roepen middels een staatsgarantie of iets dergelijks is leuk, maar zadelt de consument en ook de reisorganisator of agent nog steeds met een potentieel groot probleem op.

Standpunt leden Europees Parlement
Een aantal invloedrijke Parlementsleden stelt op 30 maart 2020 vast dat verschillende luchtvaartmaatschappijen niet transparant zijn en hun verplichtingen uit de wet negeren. In België slijpt Test Aankoop, een consumentenorganisatie, overigens al de messen. Zo zou een consumentenorganisatie ook moeten optreden. Dat is hun rol. Wat stelt de Europese Commissie nog meer?

Standpunt voucher Europese Parlementsleden 30 maart 2020
De Europese Parlementsleden hebben begrip voor de moeilijk situatie waarin de luchtvaart en reisbedrijven verkeren. Zij constateren echter ook dat er misleidende informatie wordt gegeven, consumenten niet op hun rechten worden gewezen en veel luchtvaartmaatschappijen sléchts een voucher of omboeking aanbieden. De Europese Commissie stelt daarmee ook vast dat vele airlines de consument niet op hun recht wijst een refund of terugbetaling van het vliegticket te kunnen vragen. En uiteraard in het geval de vlucht niet kon worden uitgevoerd of werd geannuleerd. Ze keurt een aanbod van een voucher niet af, maar de consument moet op zijn recht gewezen worden dat een terugbetaling van de betaalde som mogelijk is. EC: “this offer cannot affect the passenger’s right to opt for reimbursement instead.”

Opening voor vouchers en Staatssteun
De Parlementsleden vervolgen in het document dat lidstaten steun mogen bieden aan de branche en luchtvaart én dat de terugbetalingstermijn van 7 dagen die voor airlines geldt aan de korte kant kan zijn. Brussel begrijpt dat een aanbod van een voucher een tijdelijke oplossing kan zijn, maar dan moet dit wel geborgd worden door garanties en een terugbetalingsoptie op zo’n kort mogelijke termijn. “The customer’s right to choose the form of ultimate reimbursement should be reactivated as soon as, or within a minimal period of time after, the current travel restrictions imposed in Europe, and on European travellers, are lifted”.

Pakketreis en vliegticket verzoek Brussel
De Commissie wordt daarom in het document verzocht het volgende in overweging te nemen.
1. Onderzoeken hoe er tijdelijk afgeweken kan worden van de terugbetalingsverplichting zoals vermeld onder (a) of Article 8 paragraaf 1 van de Verordening No. EU 261/2004 zodat de luchtvaart meer flexibiliteit en een redelijke termijn krijgt om de restituties te bieden aan consumenten als deze laatsten dat verzoeken.
2. Bezien hoe luchtvaartmaatschappijen een voucher kunnen gaan aanbieden waarbij benadrukt moet worden dat een restitutie op de kortst mogelijke termijn na de lock-down voor reizen moet worden gegeven. De reiziger moet daarbij gewezen worden op deze optie.
3. En daarbij afdwingen dat de luchtvaartmaatschappijen die vallen onder de EG 261/2004 Verordening (DBC) verplicht worden de consument er direct op te wijzen dat ze op enig moment voor restitutie kunnen kiezen.

Pakketreizen
De Europese Commissie wordt door de Parlementsleden in Brussel ook verzocht om deze mogelijke regeling voor andere transportsectoren te onderzoeken én voor de reisorganisatoren. Er is dus vooralsnog geen wet die dit nu strikt genomen mogelijk maakt, tenzij de reiziger dit uit vrije wil verkiest.

Staat aansprakelijk?
Inmiddels heeft onze Minister Cora van Nieuwenhuizen een zogenaamde aanwijzing gegeven aan de ILenT, in de volksmond de Luchtvaartinspectie. De ILT houdt toezicht en handhaaft. De Minister geeft aan dat het uitgeven van vouchers door luchtvaartmaatschappijen weliswaar in strijd is met de wet, maar geeft dus aan dat dit door de vingers moet worden gezien en de Inspectie niet moet handhaven.

Minister handelt onrechtmatig
Het afzien van handhaving met het oogmerk om de werking van de wet teniet te doen is ronduit onrechtmatig. Ze maakt het voor airlines mogelijk om tegenwettelijk te handelen. Het is een vorm van machtsmisbruik nu een lidstaat een supranationale wet buiten werking stelt. Ze heeft weliswaar de bevoegdheid, maar aanwijzingen mogen niet worden gebruikt om de wet buiten werking te stellen. Zij lijkt ook in strijd met Aanwijzing 14 lid 5 van de Regeling Vaststelling Aanwijzingen inzake Rijksinspecties. De aanwijzing is een flagrante schending van het recht en onverbindend.

Schade reisbranche
In theorie kan een Ticket Agent of andere reispartij schade lijden als gevolg van de uitgifte van vouchers door airlines. In het ergste geval worden er slechts vouchers afgegeven zonder enige dekking van een garantiefonds en gaat een luchtvaartmaatschappij failliet. In dat geval zit een ticket agent met enorme schade en waardeloze vouchers. Nu het handelen van de Minister onrechtmatig lijkt loopt de overheid het risico dat zij aansprakelijk kan worden gesteld voor te lijden schade door bepaalde reisbedrijven.

Amerika en G Travel en UK
In Amerika doet een ander geluid zich horen. Verschillende senatoren menen dat na de enorme staatssteun die de luchtvaart daar heeft toegezegd gekregen, het niet zo kan zijn dat consumenten geen cashback krijgen. CEO Finn Hansen van het Noorse G Travel overweegt nu de eerste airline voor het gerecht te slepen nu deze niet terugbetalen en CEO Clive Wratten van de Business Travel Association meent dat de IATA (wereldwijde airline lobby- en reguleringsclub) haar eigen resolutie 824r overtreedt inzake terugbetalingen van geannuleerde tickets.

Risico reisorganisator
Maar wat nu als de luchtvaartmaatschappij omvalt? Of een rederij als Carnival Cruises die volgens The Guardian 6 miljoen dollar funding nodig heeft? Stelt dat het reisbureau , de (zelfstandige) reisagent of kleinere reisorganisator zelf een pakketreis in elkaar heeft gezet of samengesteld. Een mooie en soms dure cruise. Dan ontstaat een scenario waar velen huiverig voor zijn. Een cruisemaatschappij, luchtvaartmaatschappij of beddenbank valt om. Dan ligt in veel gevallen alle aansprakelijkheid en de plicht om restitutie aan te bieden of een alternatief aan te bieden bij die pakketreisorganisator. Wij vernemen van partijen al dat zij geen refunds ontvangen van de luchtvaartmaatschappij. Terwijl deze betaald zijn door die reisagent of reisorganisator. Wat gebeurt er als een luchtvaartmaatschappij omvalt? En zijn dan de risico’s van en voor deze reisagent of reisorganisator voldoende gedekt? Die vragen moeten ook beantwoord worden om het hele speelveld te overzien. En niet slechts voor ANVR-leden of de SGR. Er zijn meerdere Garantiefondsen en reisbedrijven. Direct contact met de Europese Commissie is er. Wij brengen die zorgen en enkele andere onder de aandacht daar. Onze mening is en blijft dat hopelijk iedereen deze ernstige situatie overleeft, in alle aspecten. De balans lijkt echter verstoord te raken voor de een of de ander. Indien er een belangrijke partij omvalt, kan er een kettingreactie ontstaan.

Garantiefondsen
Nu de Europese Commissie steun voor partijen toelaat in de lidstaten, is ook de gedachte ontstaan waarom de Garantiefondsen in alle lidstaten geen garanties kunnen krijgen van overheden. In dat geval zou een Garantiefonds als schuldeiser (kunnen) optreden namens de consument. Zowel in het geval er aanspraak bestaat op een restitutie als op enig later moment op het voucher als de consument deze niet wil of niet kan inwisselen voor een reis. Er kan dan een controle plaatsvinden van aanspraken, reisbedrijven kunnen dan ‘eenvoudiger’ en naar eer en geweten zelf aanspraak proberen te maken op steun van de overheid, en de reisorganisaties die niet zijn aangesloten bij enig fonds vallen buiten de boot. En terecht, nu zij geen insolventieverzekering hadden. Zou een pakketreis gekocht zijn in Duitsland of België, dan zou aldaar een zelfde steun moeten bestaan, opdat consumenten restitutie of een voucher kunnen verkrijgen. De Garantiefondsen moeten toch al uitkeren in het geval van een faillissement van een reisorganisator.

Laatste woord van Commissaris Transport Valean
Woensdag kwam de EU-Commissaris van Transport nogmaals met een statement. Een refunds van vliegtickets is verplicht. Men kán een voucher aanbieden, maar de consument behoudt het recht op restitutie in het geval de vlucht geannuleerd werd. Een voucher kan sléchts geaccepteerd worden met wederzijds goedvinden van de reiziger. Indien de consument geen voucher wenst, moet de airline geld terugbetalen. Ze gaf daarbij nog aan niet onder de indruk te zijn van de aanwijzing in Nederland om niet te handhaven. Zij roept de lidstaten op niet op eigen houtje te handelen.